Het inregelen van
een ventilatiesysteem
1. Waarom is inregelen noodzakelijk?
2. Het verschil tussen systeem C en systeem D
3. Aandachtspunten bij het inregelen
4. Stappenplan ventilatie inregelen
5. Veelgemaakte fouten
6. Situaties waarbij de regeling herzien moet worden
7. Wat zijn de wettelijke eisen?
8. Wat is het coanda-effect?
8. Verdieping: Het Coanda-effect
Wat is het Coanda-effect?
Het Coanda-effect is een fysisch fenomeen waarbij een luchtstroom de neiging heeft nabijgelegen oppervlakken te volgen. Dit komt doordat de lucht zich aan het oppervlak hecht en erlangs blijft stromen, zelfs bij bochten. In mechanische ventilatiesystemen kan het Coanda-effect worden gebruikt om luchtstromen te sturen en te optimaliseren.
Verbeterd comfort
Door het Coanda-effect te benutten, kan de luchtstroom langs oppervlakken zoals plafonds en muren worden geleid, wat de kans op onaangename tocht vermindert. Dit is vooral nuttig in ruimtes waar directe luchtstromen als storend worden ervaren. Als een ventilatierooster de lucht bijvoorbeeld horizontaal de ruimte inblaast, zal deze luchtstroom door het Coanda-effect langs het plafond blijven stromen. Dit zorgt voor een brede verspreiding van verse lucht, wat resulteert in effectieve ventilatie zonder dat bewoners of gebruikers de luchtstroom direct voelen.
Energie-efficiëntie
Door luchtstromen langs oppervlakken te geleiden, kunnen ventilatiesystemen efficiënter werken, omdat de lucht beter gemengd wordt in de ruimte. Dit zorgt voor een uniformer binnenklimaat en kan helpen de gewenste temperatuur te handhaven zonder extra energieverbruik.
7. Verdieping: wat zegt de wet over inregelen?
Het Besluit bouwwerken leefomgeving, ook wel Bbl genoemd (voorheen Bouwbesluit 2012), bevat voorschriften voor nieuwbouw, bestaande bouw en verbouwingen en stelt eisen aan de ventilatievoorzieningen in gebouwen. Zo zijn er ook een aantal bepalingen die van belang zijn bij het inregelen van het systeem.
NEN 1087 en NEN 8087
De NEN 1087 en NEN 8087 normen specificeren de eisen voor ventilatievoorzieningen in woningen en woongebouwen. Ze bieden richtlijnen voor ontwerp, uitvoering en prestatie-eisen van ventilatiesystemen, inclusief het inregelen daarvan.
Luchtverdeling:
NEN 1087 richt zich op de juiste verdeling van lucht in verschillende ruimtes en de methoden om dit te bereiken.
Meetmethoden:
NEN 8087 beschrijft de meetmethoden die moeten worden gebruikt om te controleren of het ventilatiesysteem aan de normen voldoet.
EPBD (Energy Performance of Buildings Directive)
De Europese EPBD is in de Nederlandse wetgeving opgenomen en stelt specifieke eisen aan de energieprestatie van gebouwen, waaronder ventilatiesystemen. Het doel hiervan is om de energie-efficiëntie van installaties te verbeteren en het binnenklimaat te optimaliseren. De systeemeisen die de EPBD stelt zijn te raadplegen op de website van de Rijksoverheid.
Stap 1: Voorbereiding
· Inventariseer het Systeem: Controleer welk type ventilatiesysteem geïnstalleerd is (type C of D).
· Lees de Specificaties: Bestudeer de handleiding en technische specificaties van het systeem.
· Verzamel Benodigdheden: Zorg voor de juiste meetapparatuur zoals anemometers, rookbuizen en geluiddempers.
Stap 2: Voorinspectie
· Controleer installatie: Zorg ervoor dat alle componenten correct geïnstalleerd zijn en goed functioneren.
· Controleer kanalen: Inspecteer ventilatiekanalen op eventuele blokkades en lekken. Dat kan eventueel met een rookbuis.
· Controleer ventielen: Zorg dat alle toevoer- en afvoerventielen toegankelijk zijn en correct geplaatst zijn.
Stap 3: Basisinstellingen
· Controleer geluid: Meet het geluidniveau en installeer indien nodig geluiddempers om overmatige geluidsproductie te voorkomen.
· Ventilator instellen: Stel de basisinstellingen van de ventilator in volgens de specificaties van de fabrikant.
· Ventielen vooraf instellen: Stel de ventielen in op een voorlopige waarde volgens het berekende debiet.
Stap 4: Meten en Afstellen
· Externe luchttoevoer beperken: Sluit alle ramen en deuren en zet het ventilatiesysteem op de stand voor de nominale ventilatiecapaciteit.
· Meet luchtsnelheid: Gebruik een anemometer om de luchtsnelheid bij elk ventiel te meten. Het debiet mag maximaal 5% afwijken van de berekening die je gedaan hebt.
· Afstellen ventielen: Pas de instellingen van de ventielen aan om de gewenste luchthoeveelheden te bereiken volgens de ventilatieberekening die je gemaakt hebt. Begin bij de ventielen die het verst van de ventilator zijn geplaatst.
· Ventielen borgen: zorg ervoor dat de afstelling niet verandert wanneer de bewoner of gebruiker de ventielen schoonmaakt.
· Balans controleren: Zorg voor een balans tussen de totale aan- en afvoer van lucht in de woning.
Stap 5: Geluid en Comfort
· Controleer comfort: Controleer op tocht en zorg voor een gelijkmatige verdeling van luchtstromen.
· Controleer geluid: meet nogmaals het geluid dat het ventiel produceert.
Stap 6: Documentatie en Rapportage
· Documenteer instellingen: Noteer de uiteindelijke instellingen van de ventilator en ventielen.
· Maak een rapport: Stel een rapport op met meetresultaten, instellingen en aanbevelingen voor toekomstig onderhoud en laat deze achter bij de opdrachtgever.
4. Stappenplan correct inregelen
| Ventilatiesysteem D |
|---|---|
Mechanische afvoer met natuurlijke toevoer. | Balansventilatie met mechanische toevoer en afvoer, vaak met warmteterugwinning (WTW). |
Wat regel je in: De mechanische afvoer wordt ingesteld op een constante luchtstroom, afhankelijk van de ruimtes die worden geventileerd. Natuurlijke toevoer via roosters, die vaak handmatig kunnen worden aangepast. De balans tussen toevoer en afvoer moet goed worden gecontroleerd. | Wat regel je in: Afvoer en toevoer zijn mechanisch en moeten nauwkeurig in balans worden gebracht om een evenwichtige luchtstroom te waarborgen. Controleer de efficiëntie van de WTW-unit en zorg ervoor dat de warmtewisselaar correct functioneert. |
Meet de luchtsnelheden bij de afvoerventielen en pas deze aan om een gelijkmatige luchtstroom te garanderen. Gebruik een anemometer om de luchtsnelheid te meten en af te stellen. Controleer met een luchtdichtheidsmeting (ook wel een blowerdoortest genoemd) of de natuurlijke toevoer voldoende is voor de mechanische. | Wat meet en controleer je: Meet en stel zowel de toevoer- als de afvoerventielen in, vaak met behulp van geavanceerde meetapparatuur om exacte luchthoeveelheden te bereiken. Meet en stel elk ventiel individueel in voor precieze luchtverdeling. Zorg voor een exacte balans om energie-efficiëntie te maximaliseren en controleer de WTW-unit op prestaties en onderhoud. |
Gebruik van juiste apparatuur
Professionele meetapparatuur is noodzakelijk om de luchtsnelheid en -volumes precies te kunnen meten en afstellen. Daarvoor gebruik je een anemometer, ofwel een compenserende volumestroommeter. Daarnaast heb je een decibelmeter nodig, om het geluidsniveau van de ventielen te controleren.
3. Aandachtspunten bij het inregelen
Snelheid van luchtstromen
Te hoge snelheden kunnen leiden tot tocht, terwijl te lage snelheden de luchtverversing kunnen belemmeren. Hoge luchtsnelheden kunnen ook geluidsoverlast veroorzaken. Het is belangrijk om de snelheid te beperken tot een niveau dat effectief is voor ventilatie zonder storend te zijn.
Geluiddemping
Professionele meetapparatuur is noodzakelijk om de luchtsnelheid en -volumes precies te kunnen meten en afstellen. Daarvoor gebruik je een anemometer, ofwel een compenserende volumestroommeter. Daarnaast heb je een decibelmeter nodig, om het geluidsniveau van de ventielen te controleren.
Luchtverdeling en belemmeringen
Tijdens het ontwerptraject is het belangrijk ervoor te zorgen dat de lucht gelijkmatig door de ruimte wordt verdeeld en zo dode hoeken en gebieden met stilstaande lucht te vermijden. Dit voorkomt ophoping van vocht en schadelijke stoffen. Let er bij het inregelen op dat luchtstromen niet worden belemmerd door meubels, gordijnen of andere obstakels die de efficiëntie van het ventilatiesysteem kunnen verminderen.
6. Wanneer moet de regeling opnieuw onder de loep genomen worden?
Nadat het ventilatiesysteem bij ingebruikname is ingeregeld, kunnen er natuurlijk situaties zijn waarbij dat opnieuw moet gebeuren. Denk bijvoorbeeld aan de volgende veranderingen:
1. Renovatie of verbouwing
Bij een renovatie of verbouwing van een gebouw kunnen de luchtstromen veranderen door nieuwe indelingen of toegevoegde ruimtes. Het is dan belangrijk om het ventilatiesysteem opnieuw in te regelen en zo luchtverdeling te optimaliseren op basis van de nieuwe situatie.
2. Veranderingen in aantal gebruikers
Een toename of afname in het aantal bewoners of gebruikers van een ruimte beïnvloedt de benodigde luchtverversing. Bij een significant verschil moet het ventilatiesysteem opnieuw worden ingeregeld om aan de nieuwe behoeften te voldoen.
3. Aanpassing van gebruiksfunctie
Als de gebruiksfunctie van een ruimte verandert, zoals het ombouwen van een kantoor naar een vergaderruimte, moeten de ventilatie-instellingen worden aangepast om aan de nieuwe gebruikseisen te voldoen.
4. Energieverbruik
Meer een symptoom dan een oorzaak: bij een onverwachte stijging in het energieverbruik kan het nodig zijn om het ventilatiesysteem opnieuw in te regelen. Wellicht blijken de luchtstromen inefficiënt te zijn of is het systeem slecht afgesteld. Dat kan leiden tot onnodig hoge energiekosten. Dit kan ook te wijten zijn aan technische storingen die verholpen moeten worden, zoals:
· Storingen of defecten in het systeem, zoals kapotte ventilatoren of verstopte filters, kunnen erop wijzen dat het systeem niet optimaal functioneert en de regeling opnieuw onder de loep genomen moet worden.
· Als er klachten zijn over slechte luchtkwaliteit, zoals muffe lucht, verhoogde vochtigheid, of geurproblemen, moet het ventilatiesysteem opnieuw worden geëvalueerd. Dit kan betekenen dat de balans tussen aan- en afvoer niet goed is of dat er obstructies in de kanalen zijn.
· Wanneer bewoners of gebruikers klagen over overmatige geluidsproductie van het ventilatiesysteem, is het noodzakelijk om de instellingen opnieuw te bekijken. Geluidsoverlast kan vaak worden verminderd door het systeem correct af te stellen en geluiddempers toe te passen.
Het verhelpen van zo’n klacht of storing kan gevolgen hebben voor de luchtstroming of het debiet. Ook dan is het dus van belang om opnieuw naar de inregeling te kijken.
Onvoldoende balans: Een veelvoorkomende fout is het niet in balans brengen van de aan- en afvoer van lucht, wat kan leiden tot bijvoorbeeld onderdruk en tochtproblemen.
Verkeerd gebruik van droogsifons: Droogsifons die verkeerd worden geïnstalleerd of niet correct functioneren, kunnen leiden tot ongewenste geuren en vochtproblemen.
Foutieve inregelmethoden: Het gebruik van ongeschikte of verouderde meetmethoden kan leiden tot onnauwkeurige resultaten, waardoor het systeem niet optimaal functioneert.
Ontbreken van geluiddempers: Het negeren van de installatie van geluiddempers kan resulteren in storende geluiden die het comfortniveau verlagen.
Gebrekkig onderhoud: Het stopt niet na het inregelen. Het niet regelmatig onderhouden van het systeem kan leiden tot verminderde prestaties en verhoogde gezondheidsrisico's, omdat het systeem weer uit balans raakt. Maak hier na het inregelen afspraken over met de klant en plan periodiek onderhoud in. Daarbij moeten op zijn minst de filters vervangen worden. Wijs de bewoner of gebruiker bovendien op de maatregelen die ze zelf kunnen nemen om het systeem te onderhouden. Een lekkere lauwwarme douche nemen mét de warmtewisselaar, bijvoorbeeld.
5. Veelgemaakte fouten
Bij nieuwbouw, groot onderhoud en renovatie moeten we rekening houden met het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), waarin regels staan voor ventilatie in verblijfs- en sanitaire ruimtes. Een ventilatieberekening is essentieel om te bepalen of een gebouw voldoet aan de vastgelegde ventilatie-eisen. Deze berekening houdt rekening met factoren zoals ruimtevolume, het aantal aanwezige personen, activiteiten, luchtkwaliteitseisen en het type ventilatiesysteem. De uitkomst van een ventilatieberekening wordt uitgedrukt in debiet. Debiet is de hoeveelheid lucht die per tijdseenheid wordt verplaatst en wordt meestal uitgedrukt in kubieke meters per uur (m³/u) of kubieke meters per seconde (m³/s). Het ventilatiedebiet is nodig om te kunnen bepalen of de hoeveelheid luchtverversing voldoende is voor een gezond binnenklimaat. Ventilatiesystemen worden doorgaans gestuurd door een handmatige driestandenschakelaar, of een CO₂-sensor.
Gezond en comfortabel binnenklimaat
Een goed ingeregeld ventilatiesysteem zorgt ervoor dat het juiste debiet behaald wordt en dus een constante aanvoer van frisse lucht en de afvoer van vervuilde lucht plaatsvindt. Dit voorkomt gezondheidsproblemen zoals allergieën, astma en andere luchtwegklachten. Bij een ontregeld systeem kunnen problemen zoals vocht- en schimmelvorming optreden. Ook zilvervisjes wijzen op een disbalans in luchtvochtigheid en ventilatie. Een goed afgesteld ventilatiesysteem voorkomt bovendien tocht en zorgt voor een gelijkmatige verdeling van luchtstromen, wat bijdraagt aan een comfortabele leefomgeving.
Wetgeving en energiebesparing
Door het systeem optimaal in te regelen, wordt bovendien onnodig energieverlies voorkomen. Dit leidt tot lagere energiekosten en een kleinere ecologische voetafdruk. Voor nieuwbouw zijn eisen vastgelegd voor de minimale ventilatiecapaciteit in een pand, ongeacht of het een woonhuis, kantoor of ander gebouw betreft. Deze eisen zijn opgenomen in de Nederlandse wetgeving en kennen ook bepalingen ten aanzien van het inregelen van het ventilatiesysteem en het geluid.
1. Waarom is inregelen noodzakelijk?
2. Het verschil tussen systeem C en systeem D
Meer lezen over ventilatie?
Ga naar verduurzamen.rensa.nl/ventilatie
